استخاره‌: مشورت‌ با خدا

دانشگاه‌ بروم‌ یا نه‌؟ دانشگاه‌ برود یا نه‌؟ شغلم‌ را تغییر بدهم‌ یا نه‌؟ ازدواج‌ بکند یا نه‌؟ بیشتر سؤالهایی ‌که‌ مردم‌ را به‌ فکر استخاره‌ کردن‌، می‌اندازد معمولا حول‌ و حوش‌ مسایل‌ گریبانگیر انسان‌ در جوانی‌است‌. اموری‌ که‌ به‌ گفته‌ مهرداد عربستانی‌، انسان‌ شناس‌ دینی‌، بشر در زندگی‌ روزمره‌ کمتر به‌ پاسخ‌ مناسبی‌ برای‌ آنها دست‌ می‌یابد. سؤالات‌ بی‌پایانی‌ که‌ زندگی‌ شهری‌ پیش‌ روی‌ خانواده‌ها قرار داده‌، گاه ‌از قدرت‌ تصمیم‌گیری‌ آنها فراتر است‌. برای‌ همین‌ است‌ که‌ ممکن‌ است‌ فردی‌ محض‌ احتیاط دو نفر را برای‌ استخاره‌ گرفتن‌ انتخاب‌ کند تا در موقع‌ لزوم‌ به‌ آنها مراجعه‌ کند. مثلا آقای‌ روحانی‌ در کاشان‌ است‌ ودیگری‌ یک‌ روحانی‌ در تهران‌ است‌. مراجعه‌ مردم‌ به‌ مراجع‌ برای‌ استخاره‌ حتی‌ در کارهای‌ خیری‌ چون ‌ازدواج‌ و تحصیل‌ روندی‌ اداری‌ به‌ این‌ امر داده‌ است‌. هم‌ اکنون‌ در دفتر برخی‌ از مراجع‌ تقلید کسانی‌ به‌تلفن‌های‌ مردم‌ پاسخ‌ می‌دهند. نیت‌ آنها را می‌پرسند و شماره‌ای‌ به‌ آنها می‌دهند تا بعد ازظهر با تماس‌تلفنی‌ از نتیجه‌ استخاره‌ مطلع‌ شوند. حجت‌ الاسلام‌ والمسلمین‌ سعید بندعلی‌ از محققان‌ مرکز تحقیقاتی‌«اسراء» وابسته‌ به‌ بیت‌ آیت‌ ا... جوادی‌ آملی‌ ضمن‌ بیان‌ این‌ نکته‌ بر عقلانی‌ بودن‌ نیت‌ استخاره‌ تأکید می‌کند و می‌گوید: «در مواردی‌ که‌ مخالف‌ شرع‌ و عقل‌ است‌، استخاره‌ جایز نیست‌.»

استخاره‌ در فرهنگ‌ اسلامی‌ به‌ دو قسم‌ است‌: اول‌ در زمانی‌ که‌ فردی‌ در انجام‌ کاری‌ «متحیر» است‌ ودوم‌ زمانی‌ که‌ فردی‌ در آغاز انجام‌ کاری‌ از خداوند طلب‌ خیر می‌کند. نوع‌ اول‌ همان‌ است‌ که‌ هم‌ اکنون‌بین‌ مردم‌ مرسوم‌ است‌. فردی‌ نمی‌تواند برای‌ انجام‌ کاری‌ تصمیم‌ بگیرد، برای‌ همین‌ با مراجعه‌ به‌ کلام‌خدا از خداوند یاری‌ می‌طلبد.
آقای‌ بندعلی‌ درباره‌ قسم‌ دوم‌ استخاره‌ توضیح‌ می‌دهد: «این‌ قسم‌ درست‌، مثل‌ همان‌ شروع‌ کارها بابسم‌ ا... است‌. در این‌ قسم‌ فرد از خدا می‌خواهد که‌ هم‌ ورود و هم‌ خروج‌ از کاری‌ را برایش‌ خیر قراردهد. و مثال‌ می‌زند: در این‌ روزها مدرسه‌ سازی‌ بر دیگر کارها ترجیح‌ دارد. فردی‌ که‌ می‌خواهد مدرسه‌بسازد باید نیت‌ بکند که‌ برای‌ رضای‌ خداوند این‌ کار را انجام‌ می‌دهد. سپس‌ با استخاره‌ از خداوندمی‌خواهد که‌ آن‌ نیت‌ را به‌ چیز دیگری‌ آلوده‌ نکند. تا پس‌ از آن‌ بر سر کسی‌ منت‌ مدرسه‌ را نگذارد. برخی‌از مردم‌ بدون‌ واسطه‌ قرار دادن‌ معممان‌، خود استخاره‌ می‌گیرند. بندعلی‌ می‌گوید که‌ تنها کسانی‌می‌تواند استخاره‌ کنند که‌ دارای‌ «بار علمی‌ و بار معنوی‌» هستند. بنابراین‌ کسانی‌ که‌ «تنها به‌ ترجمه‌ قرآن‌نگاه‌ می‌کنند، نمی‌توانند استخاره‌ کنند.» «استخاره‌ در واقع‌ پاداش‌ نیکوکاران‌ است‌. کسانی‌ که‌ موهبت‌دریافت‌ جواب‌ از قرآن‌ را دارند، حتما در معامله‌ای‌ با خدا کار خوبی‌ کرده‌اند و به‌ این‌ امکان‌ رسیده‌اند.»
دانستن‌ این‌ امور علاوه‌ بر این‌ که‌ با چه‌ نیاتی‌ و در چه‌ برهه‌ای‌ از یک‌ تصمیم‌گیری‌ باید به‌ سراغ‌ کلام‌خدا رفت‌ از اهم‌ چیزهایی‌ است‌ که‌ پیش‌ از استخاره‌ باید به‌ آن‌ پرداخته‌ شود. به‌ همین‌ دلیل‌ مسؤولان‌بخش‌ استخاره‌ در حرم‌ مطهر امام‌ رضا(ع‌) به‌ استخاره‌ کنندگان‌ توضیحات‌ کاملی‌ می‌دهند.
آقای‌ خوراکیان‌، مسؤول‌ بخش‌ فرهنگی‌ آستان‌ قدس‌ رضوی‌، در این‌ باره‌ می‌گوید: ما قصد داریم‌ بیش‌از انجام‌ استخاره‌ به‌ مراجعه‌ کنندگان‌ درباره‌ نقش‌ عقل‌ در تصمیم‌گیری‌ها توضیح‌ کاملی‌ بدهیم‌ تا با علم‌کامل‌ از قضیه‌ وارد موضوع‌ شوند. اهل‌ سنت‌ نیز به‌ روش‌ خود به‌ پاسخ‌ گرفتن‌ از کلام‌ خداوند می‌پردازند.کلیمیان‌ نیز مانند مسلمانان‌ به‌ استخاره‌ که‌ آنها «قبالا» می‌نامندش‌ می‌پردازند. قبالا هم‌ تکنیک‌ خاصی‌دارد و آن‌ هم‌ غیر از بحث‌ علمی‌ نیاز به‌ تزکیه‌ نفس‌ دارد