آموزش مهارتهای اجتماعی

تغییر دادن خود ساده نیست اما ممکن است.اطلاعاتی به شما می‌دهیم، به نمونه‌هایی اشاره می‌کنیم و آنگاه روشهایی را به شما معرفی می‌کنیم که با رعایت آنها امید آن است که احساس رضایت بیشتری از خود و زندگیتان داشته باشید. از آنجائی که بسیاری از رنجشها، اضطرابها و خشم‌های ما ناشی از روابطمان با دیگران است به نظر می‌رسد که آموزش مهارتهای اجتماعی می‌تواند زمینه‌ساز زندگی توام با رضایت باشد.
● هدف از آموزش مهارتهای اجتماعی :
فرد بتواند رفتار، افکار و احساسات خود را بشناسد و شیوه‌هایی را پیاده کند که باعث راحت‌تر شدن برقراری ارتباط با دیگران شود.
▪ مهارتهای اجتماعی شامل :
با توجه به گستردگی موضوع، آموزش را از اجزاء مهارت شروع می‌کنیم، به کار بردن هر یک از این مهارت‌ها مقدمه‌ یک ارتباط خوب و رضایتمند است.
الف) رفتارهای غیرکلامی:
آگاهی از جنبه‌های غیرکلامی ارتباط به ما کمک می‌کند تا در تفسیر نشانه‌ها مهارت بیشتری پیدا کنیم و برداشتهای دیگران را بهتر کنترل کنیم. برخی از رفتارهای غیرکلامی عبارتند از:
۱) ارتباط جسمی :
تماس مودبانه بخصوص دست دادن این پیام را می‌رساند که تاکید ما بر رابطه با فرد مخاطب است نه بر تفاوتهایی که با او داریم و این موجب می‌شود که طرفین گفتگو احساس برابری کنند و احساس نکنند که از موقعیت پائین‌تری نسبت به شخص مقابلشان برخوردارند.
۲) ارتباط چشمی:
برقراری ارتباط چشمی گاهی برای شروع ارتباط ضروری است. این رفتار در هنگام گفتگو می‌تواند نشانه توجه، علاقه و درگیری باشد. در حین گفتگو اگر مستقیما به چشمان کسی که با او حرف می‌زنید نگاه کنید، می‌توانید صمیمی بودن خود را به او انتقال دهید اما اگر هنگام گفتگو با اشخاص به جای دیگر خیره شوید نامطمئن بودن خود را القاء کرده‌اید و اگر بیش از اندازه به چشمان او نگاه کنید احتمالا احساس بدی پیدا می‌کند و به این نتیجه می‌رسد که او را زیر حمله قرار داده‌اید. نگاه کردن بی‌وقفه به چشمان مخاطب نه درست است و نه ضرورت دارد. وقتی با دیگران حرف می‌زنید به حالتهای نگاه‌های خود دقت کنید و بکوشید که به تدریج از نگاه‌های خود استفاده بهتری کنید.نگاه کردن آرام و پیوسته، و گاه برگرفتن این نگاه به گفتگو حالت مشخص‌تر و دوستانه‌تری می‌دهد و بر صمیمیت و احترام و صراحت سخن می‌افزاید. به طور کلی عدم ارتباط چشمی باعث تضعیف یا قطع سریع ارتباط می‌شود.
۳) حالت بدن:
به هنگام گفتگوی اشخاص با یکدیگر به طرز ایستادن و نشستن آنها دقیق شوید. بسیاری از اشخاص در هنگام صحبت با مخاطب خود بدنشان را از او دور می‌کنند و اشخاصی که با حالت نشسته با هم حرف می‌زنند تنها سرهایشان به سمت یکدیگر متمایل است.
این بار هنگام صحبت با دیگران دقت کنید تا بدانید که وقتی تنه شما کمی به سمت مخاطب شما نزدیک می‌شود بر صمیمیت گفتگوی شما تا چه حد اضافه می‌شود. اگر یک فرد بالغ هنگام صحبت با یک کودک کم‌سال به سوی او خم شود و از تفاوت قدی خود و آن کودک بکاهد، در برقراری ارتباط با او تغییر قابل ملاحظه‌ای ایجاد می‌شود، بنابراین به طور کلی می‌توان گفت به هنگام گفتگو با فرد مورد نظر خود اگر هر دو نشسته و یا ایستاده باشند ارتباط بهتری در این گفتگو ایجاد می‌شود تا اینکه یکی از طرفین نشسته و دیگری ایستاده باشد. در عین حال وقتی با فردی صحبت می‌کنید جهت شما کاملا رو به طرف او باشد.
۴) تکان‌دادن سر:
تکان دادن سر به معنای «آهان»، «بله» و «درسته» می‌باشد. این نشانه‌ها همگی علامت توجه ما به گفته‌های طرف مقابل هستند. حرکات سر می‌تواند نشانه احساسات ما باشد برای مثال ما با کج‌کردن سر به یک طرف علاقه‌مندی خود را نسبت به حرفهای طرف مقابل ابراز می‌کنیم. پائین انداختن سر می‌تواند نشانه غمگینی و گاهی عدم تائید حرف دیگران باشد. به طور کلی ما با تکان دادن سر تمایلمان را به ادامه صحبت مخاطب نشان می‌دهیم.
۵) حالات چهره:
چهره اطلاعات فراوانی در خصوص حالات هیجانی دیگران به ما می‌دهد. هر هیجانی در ناحیه خاصی از صورت ظاهر می‌شود. در هنگام خشم ابروها را پائین می‌بریم، بالا کشیدن یک یا هر دو ابرو می‌تواند نشانه تعجب یا نگرانی باشد برای اینکه دقیقا متوجه شویم، لازم است موضوع صحبت و موقعیتی که در آن گفتگو می‌شود را نیز در نظر بگیریم. در هنگام عصبانیت لبها را روی هم می‌فشاریم و در هنگام غم و اضطراب لبها را جمع می‌کنیم. خمیازه کشیدن به معنای خستگی است. لبخند علاوه بر اینکه مهربانی و تفاهم را منتقل می‌سازد، گاهی ممکن است نشانه تحقیر و تمسخر باشد، تعبیر آن بستگی به ویژگی‌های محیط مثل رفتارهای دیگر فرد، در حین گفتگو دارد.
۶) ژست:
ژست شامل حرکات ظریف برخی از بخش‌های بدن مثل حرکات دست‌ها، بازوها و صورت است. وقتی از ژستها استفاده می‌کنیم موضوع صحبتمان قابل فهم‌تر است. با حرکات دست در حین صحبت می‌توانیم حالات هیجانی را هم منتقل سازیم مثلا شخصی که مدام دستهایش را به هم می‌پیچد، با ساعت و یا لبه‌های لباسش بازی می‌کند در واقع حالت درونی اضطراب را نشان می‌دهد. در جدول زیر حرکات خاصی که به طور روزمره مورد استفاده‌اند و معنای خاصی دارند، نوشته شده است.
ژست/ استنباط دیگران
نشان‌دادن مشت‌های گره کرده /عصبانیت
بالا انداختن شانه /بی‌اطلاعی
این پا آن پا کردن /بی‌قراری
مالیدن چشم‌ها /خستگی
بالا بردن کف دست و به سمت جلو /توقف، صبر کردن
کف زدن (تند) /تائید
کف زدن (آرام) /عدم تائید
▪ قدم به قدم :
بسیار خوب، تا اینجا با مهارتهای غیرکلامی آشنا شدید، با این کار شما اولین قدم آموزش را برداشته‌اید.
ـ حال نوبت آن است که خود را ارزیابی کنید، یعنی دقیقا به رفتارهای غیرکلامی خود دقت کنید تا متوجه شوید در کدامیک از این رفتارها نیاز به تمرین بیشتری دارید.
ـ به اشخاصی که فکر می‌کنید در مهارتهای غیرکلامی خوب عمل می‌کنند دقت کنید و ببینید که آنها چگونه از این مهارتها در رفتار خود استفاده می‌کنند.
ـ اگر می‌دانید که رفتار مناسب کدام است در ذهن خود تصور کنید که در حال استفاده از این مهارتها هستید.
ـ کم کم در حضور دیگران این رفتارها را به کار ببرید و توجه کنید که چگونه رفتار کرده‌اید و نتیجه این رفتارتان چه بوده است.
ـ در ابتدای شروع ممکن است احساس کنید که فایده‌ای نداشته، اما ناامید نشوید، شما در ابتدای راه هستید، دوباره رفتار خود را بررسی کنید، فراموش نکنید در اثر تمرین پیوسته می‌توانید به نتیجه دلخواه برسید.
ـ اگر به این نتیجه رسیدید استفاده از این مهارتها برایتان سخت است عجله نکنید و از موردی که فکر می‌کنید برایتان راحت‌تر است شروع کنید. بنابراین بهتر است ابتدا روی یک مهارت متمرکز شوید، مثلا ممکن است ارتباط چشمی برایتان آسان نباشد، اما سر تکان دادن برایتان راحت‌تر باشد، بنابراین می‌توانید ابتدا با سر تکان دادن شروع کنید، بعد از اینکه احساس کردید در این رفتار غیرکلامی کمی پیشرفت کرده‌اید کم کم رفتارهای بعدی را هم شروع کنید.
ـ ممکن است شما بگوئید این مهارتها ساده است و همه به طور روزمره این مهارتها را بکار می‌برند اما اگر خوب دقت کنید می‌بینید که در استفاده از برخی از این مهارتها نیاز است که تجدید نظر کنید و برای ارتباط بهتر با دیگران تغییراتی در جهت بهبودی این رفتارها ایجاد کنید.
ـ یادتان باشد که بدون تمرین کردن نمی‌توانید به هدف خود برسید

کتابهایی که جهت اطلاعات بیشتر می‌توانید به آنها مراجعه کنید : روانشناسی تعامل اجتماعی (رفتار میان فردی)، تالیف: جوزف، پی. فرگاس، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت مهارتهای اجتماعی در ارتباطات میان فردی ، تالیف : اون هارجی، کریستین ساندرز و دیوید دیکسون، ترجمه خشایار بیگی و مهرداد فیروزبخت نویسندگان :مونا فدایی / زهره کریمی