چگونه با فرزندانمان صمیمی شویم و جلوی آسیب‌های دوره نوجوانی را بگ

چگونه با فرزندانمان صمیمی شویم و جلوی آسیب‌های دوره نوجوانی را بگیریم؟

دوره نوجوانی از نظر سلامت جسمانی، روانی و اجتماعی یکی از حساس‌ترین، مهم‌ترین و سرنوشت سازترین دوران‌های زندگانی انسان‌ها می‌باشد اگر نوجوان این دوره را با موفقیت سپری نماید، آینده‌ای موفق‌تر و سالم‌تر خواهدداشت و به عکس در صورت کم توجهی والدین و معلمین به این دوران و بحران‌های موجود خسارت عظیمی بر نوجوانان و جامعه وارد خواهد آمد.
بررسی‌ها نشان داده است که اگر آگاهی و اطلاعات لازم در خصوص ویژگی‌ها، فشارها و مشکلات دوره نوجوانی برای افراد (نوجوانان، والدین، دوستان) از طرق مختلف داده شود، این دوره برای آینده سازان شفاف‌تر و روشن‌تر خواهد شد.
دوره نوجوانی از سن ۱۲ سالگی آغاز می‌شود و تا سن ۲۰تا ۲۱ سالگی ادامه دارد. فرد سعی می‌کند هویت خود را پیدا کند. در پایان این دوره است که نوجوانان به ثبات هویت دست می‌یابند.
از جمله عوامل مؤثری که بر شکل‌گیری هویت دخالت دارند عبارتند از:‌
۱) عوامل شناختی:
قدرت تفکر فرد زیاد می‌شود و با توجه به ظرفیت شناختی، فرد می‌تواند به سوالاتی که در زمینه‌های مختلف برای وی پیش‌آمده پاسخ دهد.
۲) والدین :
رابطه والدین با نوجوان و میزان روابط خانوادگی، ‌نقش مهمی در شکل گیری هویت نوجوانان ایفا می‌کند. در خانواده‌هایی که آزادی مناسب همراه با نظارت باشد، هویت مناسب و مشخص شکل می‌گیرد و بالعکس در خانواده‌های رها، هویت نوجوان دستخوش پراکندگی ‌شده و در خانواده‌های مستبد، هویت تسلیم طلبی پیدا می‌کند.
از عوامل مؤثر در شکل گیری هویت نوجوان مدرسه، موفقیت‌های تحصیلی، عوامل فرهنگی و اجتماعی می‌باشد. همچنین نحوه تربیت و ترتیب تولد نیز در کسب تجربه و مهارتهای لازم درهویت نوجوان نقش مهمی ایفا می‌نماید. معمولا فرزندان اول و آخر ، تفاوت‌هایی با سایر فرزندان دارند و والدین برخوردهای متناوبی با آنها اعمال می‌کنند. فرزندان اول برای والدین بیشتر جنبه آزمایشی دارند و در زمینه تربیتی تجربه کسب می‌کنند و سختگیری‌های آنها با فرزندان اول بیشتر است. فرزند دوم بیشتر مطیع والدین است و فرزند سوم، بیشتر فرزند استقلال است زیرا با توجه به تجارب والدین به استقلال دست می‌یابد. ارتباط و رفتار نوجوان با سایر افراد و دوستان همسال نیز در شکل گیری هویت او تاثیر بسیار دارد. نوجوان می‌تواند با افراد مختلف درباره تعارضات خود بحث و تبادل نظر کند که می‌تواند سبب رفع شبهات از وی گردد.
دوره نوجوانی دوره خیال‌پردازی است این خیال‌پردازی موجب خلاقیت نوجوانان می‌شود، او از تفکر انتزاعی که بدست آورده برای ایجاد خلاقیت در اندیشه و گفتارش کمک می‌گیرد و به شکل گیری هویت خود یاری می‌رساند. ناگفته نماند که رویا پردازی افراطی باعث بوجود آوردن مشکلات می‌گردد. هویت پراکنده، هویت تسلیم طلب، تاخیر در شکل‌گیری هویت از بحران‌ها و آسیب‌های دوره نوجوانی می‌باشد.
در مسایل اجتماعی، نوجوان برای کسب استقلال ابتدا از مادر و سپس از پدر فاصله می‌گیرد و این در صورتی است که والدین براساس عاطفه‌ای که وجود دارد تمایلی به فاصله گرفتن از او را ندارند. این امر می‌تواند سبب اختلال در شکل‌گیری هویت اجتماعی نوجوان گردد. همانند سازی ودوست‌یابی اگر براساس معیارها و وجه مشترک نوجوان نباشد دچار انزوا و عدم توفیق در روابط اجتماعی او خواهد شد.
مفاهیمی چون دوستی با همسالان، چگونگی برخورد با جنس مخالف، ایفای نقش در ارتباط باوالدین، مدرسه و سایر بزرگسالان و نیز فعالیت‌های گروهی تاثیر به‌سزایی بر تصورات نوجوان از پذیرش خود توسط دیگران به جای می‌گذارد.
چنانچه هر یک از این مفاهیم دچار مشکل باشند، موجب بوجود آوردن ناهنجاری‌ها، انحرافات و آسیب‌ خواهد بود که این آسیب ممکن است روحی، جسمی، اجتماعی و ... باشد.
گاهی دیده می‌شود یک دانش‌آموز بسیار کوشا و ساعی براساس خواسته‌های اولیاء خود که مجبورش می‌نمایند تا در رشته مورد علاقه خودشان تحصیل عالیه داشته باشد، بصورت عمدی در سال آخر دوره متوسطه خود را باافت تحصیلی مواجهه می‌نماید و زمانی که علت را ریشه‌یابی می‌نماییم متوجه این نکته می‌شویم که چون پدر و مادر هر دو در آن رشته اشتغال دارند و کمتر در خانه حضور می‌یابند و فرزندان حضور آنان را احساس نمی‌کنند تن به این خواسته نمی‌دهند.
مطلب دیگر اینکه آزادی‌هایی که در خانواده بدون نظارت در اختیار بعضی از جوانان و نوجوانان قرار داده می‌شود سبب می‌شود، سبک زندگی افراد تغییر یابد و رفتارهای پرخطر و ناسالم در آنان بروز نماید که به طور یقین پیامدهای ناخوشایندی در پی خواهد داشت که اغلب اوقات آنان برای رهایی از این شرایط تن به ازدواج‌های زودرس داده و آن هم پس از مدتی به علت تعارض‌ و تضاد با شکست و طلاق توام می‌شود.
از دیگر آسیب‌های دوره نوجوانی و جوانی، فضای رقابت و چشم و همچشمی بر سر کسب نمرات در مدارس می‌باشد. نظر کارشناسان آموزشی و تربیتی در این خصوص این که این فضا و رقابت ناسالم باید برداشته شود. نگرش اولیاء که فرزندم باید نمره ۲۰ داشته باشد بر بعضی از خانواده‌ها چیره و حاکم شده است و فرزندان در این رقابت ناسالم و پر از نگرانی و تنش گرفتار می‌شوند و آنان بجای اینکه واقعا علاقه به تحصیل و کسب علم پیدا کنند.
اعتماد بنفس آنها تقویت شود، به خود متکی باشند و آرامش درونی خود را در تحسین معلم و خانواده و ... ببیند، نتیجه منفی خواهند گرفت و حتی به‌علت نگرفتن نمره ۲۰ تنبیه بدنی می‌شوند و برچسب تنبل و ضعیف به آنها زده می‌شود. پافشاری اولیا روی این نکته، فرزندان را به بیراهه می‌کشاند و آنان را مجبور می‌نماید که با جعل نمره و دروغ، محیط آرام و کاذبی را برای خود داشته باشند.
محیط خانه باید با یک فضای صمیمی و با برنامه‌ریزی درست بنا شده باشد. در خانواده نباید مشاجره و جنجال صورت پذیرد و در هنگام تعطیلات اعضای خانواده وقت خودشان را بیهوده تلف نکنند. انتقاد بچه‌ها از خانواده و ایجاد فضایی که بچه‌ها بتوانند به راحتی حرفشان را بزنند گاهی اوقات لازم است. گاهی اوقات دیدن یک فیلم آموزنده با خانواده تاثیر مثبتی بر فعالیت‌های آتی زندگی دارد. درک واقعی خانواده از مسائل دوران بلوغ روانی و اجتماعی، فرزندان را تا حدودی بیمه می‌نماید و بر سلامت آنان می‌افزاید در غیر اینصورت مشکلات زیادی با نوجوانمان خواهیم داشت. به‌عنوان مثال نوجوان و جوان طی شرایط خاص دوران بلوغ به دفعات بیشتری حمام کردن نیاز دارد و خانواده باید این مسئله را درک نماید و امکانات لازم را در اختیار وی قرار داده و هیچگاه نباید آنان را مورد تمسخر و سرزنش قرار دهند. ‌
● ۱۳توصیه برای جلوگیری از آسیب های دوره نوجوانی
۱) باتقویت مثبت فرزندانمان، به آنان هویت قوی و محکم ببخشیم.
۲) فرزندان را مجبور به ازدواج زودرس ننماییم .
۳) جوانان باید مفهوم واقعی ازدواج را دریابند و به آنان بفهمانیم ازدواج همراهی انسان‌ها است نه ابزاری برای رسیدن به هدف‌های خاص.
۴) اعتماد بنفس آنان را با عزت نفس بالا ببریم و به آنها القا نماییم که باید خودشان را دوست داشته باشند و دیگران را همان گونه که هستند، دوست داشته باشند و زندگی را نیز دوست داشته باشند.
۵) محیط خانه باید فضای امن برای فرزندان‌مان باشد.
۶) درک واقعی نسبت به بیان واحساسات نوجوان‌مان داشته باشیم و مانند دوست با آنان برخورد نماییم .
۷) برای رسیدن به اهداف خوب به آنها کمک کنیم و به آنان یادآور شویم که کار امروز را نباید به فردا موکول کرد زیرا فردا شاید دست نیافتنی باشد و نگذاریم لحظه‌ها را از دست بدهند.
۸) آنچه می‌گوییم به آن اعتقاد داشته و عمل کنیم زیرا در درجه اول ما الگوی آنان هستیم .
۹) علاوه بر پول توجیبی (ماهیانه ، هفتگی ، روزانه) ترتیبی داده شود که مقدار معینی پول نقد در محل مشخص خانه قرار داده شود و به فرزندمان یادآور شویم در صورت نیاز مبرم می‌تواند مبلغی از آن را برداشته واطلاع دهد.
۱۰) مشکلات نوجوان خود را ریشه یابی و شناسایی کرده و راه حل‌های مناسب و پاسخ مقتضی به وی ارائه دهیم .
۱۱) پایبندی والدین به اصول اخلاقی و ارزش‌ها نوجوان را از نظر معنوی و ارزشی به رشد کافی می‌رساند.
۱۲) براساس محبت بانوجوانان رفتار کرده و با <پل عاطفی> زدن، اعتماد آنها را به خود جلب نماییم.
۱۳) نوجوانان را تشویق به بهره‌مندی از تعالیم اسلامی در جهت خودسازی کرده و به آنها کمک کنیم تا با تعارضات و بحران‌های پیش رو به درستی برخورد نمایند