چه کنیم تا افسرده نشویم

گسترش ماشینی شدن شهرها، هجوم بی رویه مردم برای فرار از زندگی در روستاها به دلیل محرومیت های اقتصادی، افزایش میزان اختراعات، اکتشافات و دستاوردهای علمی وابسته به تکنولوژی های سنگین، محدود شدن دامنه ارتباطات عاطفی و کم رنگ شدن مفهوم خانواده در سطح جوامع بزرگ و صنعتی به همراه گریز و جدایی از مفاهیم و آموزه های آرامش بخش دینی، همگی از عوامل گسترش بیماری های روحی و روانی در قرن بیست و یکم هستند. 

مطمئناً بسیاری از بیماری های صعب العلاج جسمی و وابسته به ارگان های داخلی بدن نیز ریشه روحی و عصبی دارند و کنترل یا جلوگیری از عود آنها وابسته به توانایی های روحی و روانی افراد است. از همین رو به نظر می رسد لزوم توجه به راه های جلوگیری از افسردگی، استرس و کنترل بیماری های روحی و روانی که روز به روز بر مبتلایان آنها افزوده می شود، بسیار ضروری باشد.
در این مجال، به چند راه مهم و کارآمد برای پیشگیری و کنترل افسردگی می پردازیم که با توجه به تمامی معضلات روانی جامعه از جمله پایین بودن آستانه تحمل، گسترش اعتیاد و بزهکاری ها، عدم درک متقابل از حقوق شهروندی و... مدام در حال افزایش است.
● توقف استفاده از دخانیات و الکل
امروزه بر اساس آمارها، پایین ترین سنین استفاده از الکل، دخانیات و مواد مخدر نوین روز به روز در حال کاهش است و در بسیاری از موارد به فجایعی از استفاده کودکان از مواد مخدر نیز برخورد می کنیم.
با این تفاسیر، افرادی که از مواد مخدر، دخانیات و الکل استفاده می کنند، بسیار بیشتر در معرض ابتلا به افسردگی و بیماری های روحی هستند. وقتی این مواد از سنین جوانی استفاده می شوند، تاثیر عمیقی بر سلول های مغز می گذارند.
این گونه مواد معمولاً دوپامین را در مرکز لذت مغز آزاد می کنند و فرد به طور موقت احساس لذتی که از هر عمل لذتبخش دیگری مانند خوردن یک غذای خوشمزه کسب می کند، به دست می آورد اما کمتر کسی به این امر توجه می کند که مواد مخدر، ترشح دوپامین را آنقدر افزایش می دهند که کنترل آن از دست مصرف کننده خارج می شود. بعد از یک یا حتی دو بار مصرف مواد مخدر، الکل یا دخانیات، این احساس لذت کاملاً عادی شده و به یک عادت بدل می شود اما با توجه به وابستگی روانی شخص مصرف کننده، او همچنان به مصرف ادامه می دهد تا اینکه حجم زیاد دوپامین آزاد شده، به تدریج باعث از بین رفتن سلول های مغز شود تا جایی که پس از هر بار مصرف، میلیون ها سلول خاکستری مغز، آسیب دیده یا حتی می میرند.
مطمئناً افرادی که از تاثیرات مرگبار استفاده از الکل، دخانیات و مواد مخدر بر مغز و سایر دستگاه های بدن خود باخبر باشند، حاضر نمی شوند این گونه سم و مواد مهلک را به آسانی وارد بدنی سازند که یک سرمایه سالم است و حفظ آن وظیفه شخصی او به شمار می رود.
● خواب، خوراک و تفریحات سالم
مطالعات نشان می دهد که حدود ۴۰ درصد از افراد بالغ، میزان خواب درست و مناسبی را تجربه نمی کنند و در میان دانش آموزان و جوانان نیز حدود ۷۱ درصد از آنها از اختلالات خواب و نبود آرامش گلایه دارند.
خواب یک بخش عمده و جزء لاینفک زندگی روزانه فرد است. در طول خواب، بدن خود را ترمیم می کند و افکار را به رسوب و ته نشینی می رساند. نبود خواب مناسب به معنای نبود ارتباط دقیق و سالم بین امواج ادراکی مغز است. این امر نیز اغلب به افسردگی منجر می شود و حتی در ریتم طبیعی حرکت بدن نیز تاثیر می گذارد.
خوراک نیز دقیقاً چنین اثری دارد. زمانی که شخص از غذای سالمی استفاده نکند، دقیقاً خود را از ورود موادی که نیاز طبیعی بدن اوست مانند ویتامین ها و پروتئین ها محروم ساخته و به ناقص شدن عملکرد دستگاه های بدن از جمله مغز کمک کرده است.
تفریحات سالم نیز چنین حالتی دارند. تفریح لزوماً به معنای گردش، ورزش، رفتن به سینما و... نیست. مطالعه، قدم زدن در هوای آزاد، رفتن به دل طبیعت و استفاده از مناظر طبیعی بکر و بی بدیل، گوش دادن به موسیقی های ملایم و آرامبخش همگی از عواملی هستند که تاثیرات شگرفی بر عملکرد مغز می گذارند و هر کدام به سهم خود در جلوگیری از افسردگی نقش دارند.
زمانی که شخص به هر یک از این کارها می پردازد، در واقع خود را وارد دنیای جدیدی کرده که او را از اضطراب ها، هیجان ها، دغدغه ها و نگرانی های روزمره و استرس زا دور می کند. اما زمانی که خود را مدام در معرض نویزهای روانی و رسانه یی از جمله گوش دادن به موسیقی های مخرب اعصاب و گوش خراش که گفته می شود حتی برای مغز تاثیر تخدیرکننده دارند، قرار می دهد، در نتیجه مدام عوامل تحریک کننده افسردگی و اضطراب را خود تقویت می کند. هرچند که افسردگی بسیاری از عوامل غیرقابل کنترل مانند ریشه ژنتیکی دارد، اما فراموش نکنیم که راه اصلی جلوگیری از بروز آن، سالم و شاد زیستن است